Strona 1 z 1

Historia dwóch protestanckich krajów: Łotwy i Estonii

: 11 lip 2013, 12:25
autor: suomeksi
Temat ten przedstawia, w skrócie, historię dwóch protestanckich krajów: Łotwy i Estonii. Chodź narody te istnieją "od zawsze" to niepodległe państwa mają dopiero od I wojny światowej wcześniej rządzone były przez obce narody, głównie przez Niemców, którzy przynieśli tam Chrześcijaństwo i pozostawili wiele wpływów.


Łotysze i Estońcycy NIE SĄ oczywiście Słowianami. Łotysze to, obok Litwinów, jedyni, istniejący obecnie, przedstawiciele Bałtów (Ludów Bałtyckich). Natomiast Estończycy to Ugro-Finowie (tak jak np. Finowie), dokładniej- Ludy Fińskie.
Łotysze posługują się bałtyckim językiem łotewskim, a Estończycy ugro-fińskim językiem estońskim. Estończycy są najbliższymi krewnymi Finów.

Tak wygląda generalizujący schemat rozmieszczenia ludów w Europie Północnej:
Obrazek

Łotysze jak i Estończycy mają silne wpływy obce w kulturze i historii. Zdecydowanie najsilniejsze z tych obcych wpływów, które oddziaływały na te narody, wcale NIE pochodzą z Rosji (jak mogłoby się wydawać po położeniu geograficznym i najnowszej historii), ale są to wpływy germańskie- ze Szwecji, Danii oraz, przedewszystkim, z Niemiec.

Przedstawię tutaj historię Łotwy i Estonii. Większość informacji tu zawartych jest ogólnie dostępna, nawet w encyklopediach, ale zwykle podana jest w dość zawiły sposób, ja przedstawię to czytelniej.

1. ERA WIKINGÓW

Już w czasach Wikingów rozpoczął się silny wpływ germańskiej kultury na ternie obecnej Łotwy (oznaczonej na mapie- Letts) i Estonii (oznaczonej, starą nazwą- Chuds). Jak widzimy z mapy wpływy Wikingów były bardzo wczesne na terenie Łotwy i Estonii. Estońskie wyspy Saaremaa i Hiiumaa to jedyne tereny na świecie, oprócz Danii, Norwegii, Szwecji i skraweczka Niemiec gdzie osadnictwo skandynawskie było już w 8 wieku (bordowy kolor)! To więc (wyspy estońskie) historycznie Skandynawia w tym samym stopniu co np. Szwecja.
Natomiast zielony okolor na mapie oznacza tylko najazdy Wikingów i małe lub brak osadnictwa skandynawskiego w tych czasach. Tak więc widzimy, że np. pobliska Finlandia nie miała osadnictwa Wikingów lub było one bardzo małe, a nawet najazdy były tylko na części terytorium Finlandii. Wynika to z tego, że Finlandia nie była ciekawym miejscem dla Wikingów oraz dlatego, że o Finach krążyły odstraszające opowieści w tych czasach.
Jak widzimy z mapy Polska nie miała wcale lub prawie wcale (jedynie na części Kaszub) wpływów Wikingów. Wprawdzie były one na terenie obecnego woj. warmińsko-mazurskiego i zachodnipomorskiego, ale przecież obecnie nie mieszka tam rdzenna ludność. Oczywiście mapa generalizuje i pewnie w Polsce też były jakieś wpływy Wikingów.
Obrazek

Tak więc wpływy Wikingów były na Łotwie i Estonii bardzo silne. Do teraz łotewskie stroje ludowe zawierają elementy z kultury Wikingów, a godło estońskiej prowincji Saare (obejmującej wyspę Saaremę) przedstawia łódź Wikingów:
Obrazek

Łódź wikingów została też umieszczona na obiegowej estońskiej monecie (1 korona) z czasów międzywojennych:
Obrazek

A także na przedwojennych estońskich znaczkach:
Obrazek


2. PANOWANIE OBCYCH NARODÓW NA TERENIE ŁOTWY I ESTONII

Łotysze i Estończycy (podobie jak Finowie) nie zdołali utworzyć własnych, niepodległych państw, aż do 1917r. i ich historia wiąże się z panowaniem obcych narodów/ państw na ich terenie. Które pozostawiły ogromny ślad kulturowy po sobie.
W wyniku Krucjat Północnych (w 12 wieku) Łotwa, Estonia, Finlandia znalazły się pod germańskim panowaniem. Finlandia pod panowaniem szwedzkim, a Łotwa i Estonia pod panowaniem niemieckim, z tym, że północ Estonii- pod panowaniem duńskim. Tak to wyglądało- Łotwa i południe Estonii- panowanie niemieckie- Niemiecki Zakon Kawalerów Mieczowych, a północ Estonii- panowanie duńskie. Zauważmy, że nazwa stolicy Estonii- Tallinn (po niem. Reval) znaczy w j. estońskim- "Duńskie Miasto".

Następnie Niemcy odkupili od Danii północną Estonię i włączyli do swojego terytorium i rozpoczął się trwający setki lat czas niemieckiego panowania na terenie Łotwy i Estonii.

Łotwa i Estonia, mapa z 16 wieku, wszystkie nazwy w j. niemieckim. Prawie wszystkie miasta Łotwy i Estonii zostały założone przez Niemców:
Obrazek

Rozpoczęły się długie i silne wpływy niemieckie i skandynawskie na terenie Łotwy i Estonii. Językiem urzędowym w tych krajach stał się niemiecki. Sytuacja ta trwała setki lat.

Tak wygląda cała historia obcego panowania na terenie Łotwy i Estonii. Za panowanie germańskie rozumiem oficjalne panowanie niemieckie i skandynawskie, w celu porównania dodaje też panowanie innych krajów- rosyjskie i polskie na tych terenach. Daty mogą być czasem przybliżone:

Łotwa:
1225- opanowanie przez Niemców całej Łotwy i panowanie niemieckie. Jednak różne części kraju miały różną historię:

1)Kurlandia i Semigalia (ze stolicą- Rygą!!!)- regiony stanowiące połowę Łotwy (!) pozostały pod panowaniem Niemców do 1795 ! 570 lat te części Łotwy, były pod panowaniem Niemców nieprzerwanie! Z językiem urzędowym niemieckim, były pod panowaniem- Kawalerów Mieczowych, Krzyżaków i Ks. Kurlandii. Następnie ta część Łotwy była pod panowaniem rosyjskim 123 lata.

2)Liwlandia (północ Łotwy) pod panowaniem Niemców pozostała do 1561 czyli 336 lat, następnie ten region na ok. 60 lat został włączony do Polski, a następnie około 100 lat należał do Szwecji. Czyli mamy 436 lat panowania germańskiego w tej części Łotwy. Do Rosji ten region należał 197 lat.

3)Latgalia (wschód Łotwy) pod panowaniem Niemców był również 336 lat. Ten region długo był pod panowaniem polskim- 211 lat, a pod panowaniem rosyjskim 196 lat.

Jak widzimy, panowanie germańskie na terenie Łotwy trwało średnio około 500 lat.

Estonia:
Ok. 1200 roku Estonia zostaje opanowana przez Niemców przybyłych z opanowanej już Łotwy.

Od 1200 do 1583r., czyli 383 lata Estonia znajdowała się pod panowaniem niemieckim, w międzyczasie przez 126 lat północna część Estonii należała do Danii. Następnie, w 1538r. Estonia znalazła się pod panowaniem Szwecji i pozostała w nim do 1721r., czyli 183 lata..

Następnie, w 1721r., rozpoczęło się w Estonii panowanie rosyjskie trwające 197 lat.

Jak widzimy panowanie germańskie (niemieckie, duńskie i szwedzkie) trwało aż 566 lat na terenie Estonii. (tu należy się uwaga, południowa, niewielka, część Estonii należała też, w międzyczasie, do Polski, przez 38 lat, ale realna władza i tak była, nawet w tej części niemiecka. Jednak jest jedna pozostałość po Polsce do dziś- flaga miasta Tartu, wzorowana na fladze Polski).

3. PANOWANIE ROSYJSKIE CZYLI... WCIĄŻ RZĄDY NIEMIECKIE

Pod koniec 18 wieku na terenach Łotwy i Estonii rozpoczeło się panowanie rosyjskie, Rosja, w 1809r. opanowała także Finlandię (Finlandia na 110 lat przeszła pod panowanie rosyjskie). Jednak dla Łotyszy i Estończyków nie zmieniło się praktycznie nic, gdyż aż do końcowych lat 19 wieku, mimo nastania oficjalnego panowania rosyjskiego, Łotwa i Estonia rządzone były całkowicie samodzielnie przez Niemców Bałtyckich, przez Radę Regionalną, tzw. Landtag, panowanie rosyjskie było tylko formalne. A nawet po XIX wieku właściwie to Niemcy byli głównie w administracji.
Nawet po XIX w. (ale przed I wojną światową) na Łotwie i Estonii, podobnie jak w Finlandii, wciąż wpływy germańskie były bardzo silne. Ponieważ wyższą klasę społeczeństwa, administrację itd. na Łotwie i Estonii stanowili Niemcy, a w Finlandii Szwedzi.

Wielu studentów z będącej pod rosyjskim zaborem Polski jeździło do Estonii na studia, gdyż językiem wykładowym był tam niemiecki, a nie rosyjski jak w Polsce oraz Uniwersystet w Tartu/ Dorpacie w Estonii uchodził za bardzo dobry.
Warto tu przytoczyć słowa jednego z polskich studentów, Bronisława Limanowskiego, który w swych Pamiętnikach (1835 - 1870 r.) opisuje, będące już pod rosyjskim panowaniem miasto Tartu w Estonii: Tartu miało charakter zupełnie niemieckiego miasta. Język niemiecki panował wszędzie: w urzędach, na katedrach uniwersyteckich, w sklepach, na ulicy. Właściwe miasto było z prawej strony Embachu. Miało ono piękny staroniemiecki wygląd, zwłaszcza główna ulica Ritterstrasse (Rycerska) przedstawiała się wspaniale. Lecz największą ozdobą było wzgórze piętrzące się nad miastem i porosłe bujnym lasem, tak zwane Domberg, od dawnej katedry katolickiej, w której ongiś kazał Piotr Skarga.


Tu właśnie widać, że Niemcy Bałtyccy uzyskali całkowitą wolność władzy na terenach Łotwy i Estonii.

4. 1918r.- NIEPODLEGŁOŚĆ ŁOTWY I ESTONII.

W 1918r. Łotwa, Estonia, Finlandia, Litwa, Polska, Węgry, Czechosłowacja i kilka innych państw powstało lub odzyskało niepodległość.

Mniejszości narodowe na Łotwie i Estonii miały szerokie prawa w nowopowstałych państwach.

Czasy w okolicach II wojny światowej to także walka Łotyszy i Estończyków przeciw atakującym ich kraje ZSRR, często w formacjach niemieckich.

Alfons Wilhelm Rebane, jeden z tysięcy Estończyków walczących w legionach SS. Jako jeden z dwóch obcokrajowców uhonorowany przez Niemców- Krzyżem Rycerskim Krzyża Żelaznego z Liśćmi Dębu za szczególne zasługi w czasie obrony wschodniej części Estonii w czasie ataku Armii Czerwonej. Na tym zdjęciu Rebane jest jeszcze w mundurze estońskiej armii z czasów miedzywojennych (gdyż wcześniej był żołnierzem estońskiej armii). Następnie okupant sowiecki zlikwidował estońską armię po krótkiej okupacji w czasach II wojny światowej więc Estończycy nakładali niemieckie mundury po odbicu Estonii z sowieckich rąk przez Niemców:
Obrazek

Ryga, stolica Łotwy, typowy przykład niemieckiej architektury:
Obrazek

W Tallinie, stolicy Estonii, widać bardziej architekturę skandynawską:
Obrazek

5. CZASY OBECNE I WPŁYW KULTURY GERMAŃSKIEJ.

Obecnie Łotwa i Estonia są w Unii Europejskiej i NATO. Są to kraje nowoczesne i dość dobrze rozwinięte (Estonia jest bogatsza od Polski, zresztą chyba zawsze była). Kultura germańska (z Niemiec i Szwecji) odegrała najważniejszą rolę w kształtowaniu kultury dzisiejszej Estonii i Łotwy. W początkach XX wieku wielu Estończyków i Łotyszy czuło się już bardziej Niemcami niż Łotyszami czy Estończykami. Panowanie germańskie było w tych krajach najdłuższe. Obecnie mnóstwo Estończyków i Łotyszy ma niemieckie i szwedzkie nazwiska, może nawet i większość z nich. Tylko, że Łotysze dodają do tych nazwisk końcówki "s" lub "is". Na początku 20 wieku niemal wszyscy Łotysze i Estończycy mieli niemieckie i szwedzkie nazwiska, potem pozmieniali, w większości na etniczne. Tak samo jak Finowie w większości zmieniali na etniczne z nazwisk szwedzkich. Główny wieszcz Estonii (estoński Mickiewicz) nazywa się Friedrich Reinhold Kreutzwald.
Estończycy oraz Łotysze to także z wyznania Luteranie (jak Skandynawowie i Niemcy z Północy Niemiec).
Około 30% słów w języku estońskim wywodzi się z języka niemieckiego. Nawet podstawowe słowa w języku łotewskim i estońskim są często zaczerpinięte z niemieckiego, np. TAK to po łotewsku i estońsku JA, (po estońsku pisane- JAH). Słowo I to po łotewsku UN, od niemieckiego UND. Np. słowo POLICJA w języku estońskim także wywodzi się z niemieckiego POLIZEI i brzmi POLITSEI:
Obrazek

Wpływy germańskie w architekturze są obecne oczywiście także w każdym estońskim i łotewskim mieście, od razu to zauważymy. Oczywiście najważniejszą rzeczą jest ich wpływ na mentalność Łotyszy i Estończyków. Np. w Estonii jest krajem o bardzo niskiej korupcji (tak jak kraje skandynawskie), Estonia jest na 27 miejscu na świecie jeśli chodzi o brak korupcji, Polska, chodź i tak poczyniła postęp, jest na 49 (Dane z 2009r. Corruption Perception Index)

Wpływy germańskie sprawiły, że Estończycy i Łotysze są kulturowo/ historycznie znacznie dalej na zachodzie niż Polacy.

Oczywiście wszystko co tu napisane dotyczy tylko rdzennych mieszkańców- Łotyszy i Estończyków, a nie ludności napływowej. Bo trzeba zaznaczyć, że aż 40% (!) ludności na Łotwie i 25% w Estonii stanowią Słowianie (głównie Rosjanie) przesiedleni tam w czasie okupacji radzieckiej (1945-1991) tych krajów, obecnie stanowią oni duży problem dla Łotwy i Estonii. Łotwa i Estonia (oraz Litwa) były jedynymi krajami zachodniej kultury należącymi do ZSRR, stanowiły więc atrakcyjne miejsce dla ludzi z innych części ZSRR. Często tymi samymi pociagami którymi wywożono Estończyków i Łotyszy na Syberię przywożono ogrome ilości Rosjan, dziś stanowią w niektórych miastach (głównie na wschodzie Estonii i Łotwy) prawie 100% mieszkańców, są oni nielubiani przez rdzennych Łotyszy i Estończyków i wielu wciąż nie zna języków narodych tych krajów. Połowa drużyny piłkarskiej Estonii to Rosjanie przesiedleni za ZSRR (co z łatwością widać po imionach i nazwiskach), w drużynie piłkarskiej Łotwy to większość to Rosjanie (tylko ze złotewszczonymi nazwiskami, bo tak się robi na Łotwie). Póki co jednak rządy Łotwy i Estonii pozostają w łotewskich i estońskich rękach, a to mniejszość rosyjska musi się poporządkować.
Okupacja radziecka- czyli przymusowe włączenie do ZSRR tych państw po II wojnie światowej (do 1991r.) jest uznawana przez Łotyszy i Estończyków za najgorszą rzecz w historii.

Re: Historia dwóch protestanckich krajów: Łotwy i Estonii

: 04 cze 2017, 23:25
autor: Kamilzon
Super artykuł, dzięki za tak wyczerpujący materiał. Może za rok jak mi się uda to zrobie sobie małe turne po państwach bałtyckich.

pytania pomoc Chrześcijańska Randka Ewangelia w Centrum